زادگاه من ، روستای کسرآصف

فراهان یکی از مناطق قدیمی و پر آوازه ایران زمین میباشد چنانچه در کتب موثق تاریخی از قبیل البدان یعقوبی, نزهت القلوب, بستان السیاحه به کرات نام فراهان را مشاهده میکنیم. آنطور که از کتب قدیمی برداشت میشود فراهان زمانی یکی از رستاقهای قم بوده است. یعقوبی (متوفی 296 ه ق) در البدان مینویسد: رستاقهای قم عبارتند از رستاق الفراهان, رستاق وره (آشتیان فعلی), رستاق کور (در حوالی ساروق و کودزر), رستاق طبرس (تفرش فعلی) و زمانی هم یکی از 24 رستاق همدان بوده است. این فقیه همدانی در اینباره مینویسد: همدان 24 رستاق است که 12 رستاق در داخل قباله است شامل: همدان, فراوار, قوهیاباد, انار, مرج, سفستان, شراء بالا, اسفید جان, راجم بالا, فراهان, روده, ساوه و فرقان. آنچه از بیان ابوبکر احمد محمدبن اسحاق همدانی استنباط میشود آنست که از سده سوم هجری و به احتمال زیاد در چند سده قبل فراهان چزئی از آبادیهای و از محال همدان بوده است. تامل در گفته این فقیه همدانی نمایانگر این واقعیت است که: اولا آبادیهای دشت فراهان در قرون اول هجری قمری جزئی از همدان بوده است. ثانیا مردم بومی « پیرو مذهب زرتشت بوده اند و آتشکده آذرگشسب که تا سال 282 ه.ق در فرودجان فراهان فوروزان بوده است. در زمان خلافت عمر دومین خلیفه مسلمین زمانی که ابو موسی اشعری برای دومین بار اصفحان را فتح کرد واحد نظامی خود را برای گسترش دایره فتوحات اسلامی به سمت شمال گسیل داشت. احمدبن قیس برای گشودن رستاقهای کمره پایین, انار و کاشان و یگان دوم به فرماندهی مالک بن عامر اشعری, پسر عموی خود را برای گشودن تفرش, فراهان, آشتیان و ساوه گسیل کرد. راوندی در کتاب خود از قول شمس الدین لاغری می آورد:

خسروا جای باطنیان قم و کاشان و آبه و طبرش آب روی چهار یار بدار زند رین چای جای زن آتش

پس فراهان بسوز و مصلگاه تا چهارت ثواب گردد شش

از گفتار راوندی چننین برداشت میشود که ایالات جبال را که در روزگار او (قرن ششم ه.ق) عراق میگفته اند دیگر اینکه در آن زمان قم-فراهان-کاشان-آبه(ساوه) زیر سلطه فرقه اشعری یا باطنی بوده است. تا اینجا نتیجه میگیریم که فراهان در گذشته زمانی تابع قم و زمانی تابع همدان بوده است و در زمانی که ایرن به شش ایالت تقسیم میشود فراهان یکی از بلوکها یا ولایتیهای جبال با عراق میگردد. در آن زمان ایلت جبال دارای 23 بلوک ولایت به شرح زیر بوده است: تفرش, آشتیان, گرکان, فراهان, سلطان آباد, ساوه, قم, کاشان, ری, ملایر, تویسرکان, نهاوند, خزل, قزوین, یزد, اردکان, بروجرد, کمره, گلپایگان, خونسار, همدان و لرستان بوده است. آن طور که از کتب قدیمی استنتاخ میشود آب و هوای فراهان در گذشته از شرایط مطبوبتری را نسبت به وضع کنونی داشته است. چنانچه حمدالله مستوفی در کتاب نزهت القلوب (740 ه.ق) مینویسد: فراهان ولایتی است آباد و در و دیه های معتبر بود. دیه ساروق دارالملک آنجاست و طهمورث ساخت اکنون ساروق و ماستر معظم قرای آن است. طولش از جزایر خالدات "فدک" هوایش معتدل و آبش از کاریزها حاصلش غله و پنبه و انگور و میوه نیکو بسیار میباشد و پیوسته در آن ولایت ارزانی بوده و مردم آنجا شیعه اثنی عشری اند و به غایب معتصب و در آن ولایت بحیره ای است که آن را مغول چغاناور میخوانند و در آن حوالی شکارگاه خوب است... همچنین در کتاب هفت اقلیم میخوانیم: فراهان ولایتی آباد است و در زمان سابق از مثوبات قم بوده الحال سر خود است. آب و زمینی نیک دارد و غله از همه قسم در آن نیک به حصول میپیوندد... فراهان در زمان صفویه یکی از ولایات مستقل به حساب می آمد که شکارگاه, تولید محصولات کشاورزی, و تولید فرش در آن رونق گرفت و یکی از مهمترین شکارگاههای شاه اسمائیل اول دشت فراهان بود روستاهای زیادی در فراهان با پسوند آباد هستند مانند: عباس آباد, امیر آباد و ... که اکثر آنها در زمان صفویه احداث شده اند.

در زمان زندیه مقاومت هایی در مقابل کریمخان زند صورت گرفت که نمونه آن نبرد ولاشجرد بود که دختر حاج طغان ولاشجردی با افراد خود شش سال در برابر کریمخان مقاومت کرد اما در نهایت تابع شد.در زمان قاجاریه عده ای از اشرار در زلف آباد به مردم ظلم میکردند و بعد از آن به شهر زیر زمینی پناه میبردند که این مشکل با تخریب شهر زیرزمینی در اول تابستان خاتمه پیدا کرد اما عده زیادی از مردم فراهان به مناطق اطراف مانند: ملایر, قم, تهران و قلعه سلطان آباد مهاجرت کردندو حکومت مرکزی نیز در جنوب غربی دشت فراهان شهر سلطان آباد را احداث کردند تا مردم متفرق فراهان مجدد به زلف آباد برنگردند و بعد از آن عده زیادی از فراهانی ها در سلطان آباد مقیم گردیدند. به مرور زمان تقسیمات کشوری تغییر پیدا میکند که خلاصه آن به شرح زیر است:

در سال 1316 شهر اراک به عنوان مرکز شهرستان ارتقاع میابد و فراهان که تا این تاریخ بلک به حساب می آمد و توسط نائب الحکومه اداره میشد به بخش تبدیل شد و فرمهین به عنوان مرکز بخش انتخاب میشود.از سال 1316 تا 1342 بخش فراهان با بیش از 300 روستا (از شمال اراک تا شهراب یکی از بخشهای شهرستان اراک محسوب میشد.) در سال 1342 بخش تفرش به شهرستان ارتقائ میابد و به لحاظ اینکه جمعیت آن به حد نصاب برسد فراهان را تجزیه میکنند. از روستای آهنگران به طرف شمال به عنوان فراهان علیا تابع شهرستان تفرش و از روستای آهنگران به طرف جنوب به عنوان فراهان سفلا تابع شهرستان اراک میگردد. در سال 1358 طبق تسویب نامه شماره 1448 مورخ 58.11.27 شورای انقلاب و با تصویب هیئت وزیران بخش آشتیان به شهرستان ارتقاء یافت و به همین دلیل روستاهای فیض آباد, تاج آباد, نوده نجف آباد, محسن آباد, خورچه و سقر جوق از فراهان جدا و تابع شهرستان آشتیان شدند. در سال 1366 مجددا تغییراتی ایجاد شد و روستاهای سلیم آباد, ضیاء آباد, زنجیران, ونک, هفته خان, رکین الملک, از فراهان جدا و تابع بخش وفس کمیجان شد و روستاهای کرکان بالا و پایین و فارسیجان از فراهان جدا و به بخش مرکزی اراک ملحق شداند و روستای نجف آباد نیز از فراهان جدا و به آشتیان ملحق شد و چون روستای کرد آباد برای تفرش مسیر خوبی نداشت از تفرش جدا و به بخش فراهان منضم گردید. در سال 1370 بخش فراهان به دو دهستان تبدیل شد یکی دهستان فشک و دیگری دهستان فرمهین که هر یک توسط دهداری اداره میشوند. در سال 1372 روستای فرمهین (مرکز بخش فراهان) از طرف وزارت کشور به شهر ارتقاء یافت و به عنوان 546 شهر ایران معرفی گردید. در سال 1380 روستا کلا و آرزومند از تفرش جدا و تابع بخش فراهان گردیدند. در سال 1388 به موجب مصوبه وزارت کشور بخش فراهان به عنوان شهرستان ارتقاء یافت و بخشهای خنجین و ساروق ضمیمه آن شدند. از سال 1372 که فرمهین به عنوان شهر معرفی گردید روند توسعه آن آغاز گردید, اکنون فراهان دارای دو دانشگاه معتبر, کارخانه جات ریسندگی, دبیرستان های متعدد, مجتمع های دامداری فعال و زمینهای کشاورزی فعال میباشدهر چند که با مشکل خشک شدن قناتها روبروست. امید است که این خطه زرخیز بتواند همانند گذشته سهم بسزایی در تولید جامعه داشته باشد.

منبع: کتاب جغرافیای فراهان